Esnaflık Ahlâkı Bu Olmamalıdır
Esnaflığın tarihi çok eskilere dayanır. Esnaflığında kendine has bir kültürü vardır. Çerçi, bezirgân, tüccar, bayi, pazarcı, tacir… hiç fark etmez, hepsi için geçerlidir. Bu kültürün ortaya çıkardığı bir ahlâk anlayışı vardır. Kendi kuralları olan, özellikle din ve ahlâk kurallarına bağlılığı ön plana çıkaran, iyi ahlâkın, doğruluğun, kardeşliğin, yardım severlik gibi birçok güzel meziyetin birleştiği bir düzendir. Esnaflar, toplumda hatırı sayılır, saygın kişiler olup; güzide insanlar olarak kabul edilirler.
Peki, şimdi esnafların durumu nedir? Şimdiki esnaflar öyle mi? Günümüz esnaflarının ( bu kategoriye girmeyenleri tenzih ederim) o eski ahlâkî kültürle beslenmedikleri, o şartlara haiz olmadıkları kanısındayım.Esnaflığın mevcut kültürünü taşıyanlarda yanlışlıklar, can sıkıcı şeyler, üzüntüler, huzursuzluklar, güvensizlik ve haramlı şeyler olmaz, olmaması gerekir.Bundan daha güzel bir şey ola bilir mi ki..?
Günümüzde esnaflar bu güzel hasletlerden uzaklaşmış görünüyor.,Esnaf ve müşteri arasında nahoş olan durumlar zuhur etmektedir. Bazı esnaflar “elime para geçsin de nasıl geçerse geçsin” düşüncesiyle hareket ederek, birbirilerine karşı olan güvenleri yok olmaktadır. Gayr-i samimi davranışlar sergilenerek, hoş olmayan durumlar meydana gelmektedir.
Bu durumlar; hem kendine, hem karşısındakine, hem topluma, hem ailesine; dünya ve ahretine zarar verdiği gibi, Allah’la arasını da bozmuş oluyor.
Geçen Ramazan bayramında, arife günü çocuklarıma iki bavul aldım. Bayram günü arızalı, yani ayıplı olduğunun farkına vardık. Bayram olduğundan götürülmesi bayram sonrasına kaldı. Haliyle araya birkaç gün girmiş oldu. İlk mesai gününde esnafımızla olan konuşmamızda, kem küm etmeye başladı. Anlayacağınız kıvırmaya başladı ve ayıplı olduğu hususunda tabiri caizse “elli dereden su getirdi”, bir sürü dil döktü. Sonucunda değiştirmediler; ama ancak bıraktığımız takdirde değiştirebileceklerini söylediler. Ne yaptıysam da bir türlü kabul ettiremedim, mecburen bıraktım. O gün bugündür daha hala değiştirecekler. Demek ki daha o gün gelmemiş…
Şimdi, Allah aşkına sizlere soruyorum? Yaptığım bu alış verişte esnaf ahlâkı var mıdır, yok mudur?
Yine bir marketten süt aldım. O an ki dalgınlığımdan olsa gerek, son kullanma tarihine bakmadım/bakamadım. Oğlum evde tarihine bakıp, son kullanma tarihinin geçtiğini söylediğinde şoke oldum. O kızgınlıkla markete dönüp, durumu izah ettim. Ama ne mümkün. Sütü de olduğu bırakıp marketten çıktım.
Şimdi söyleyin bakalım, bu mu esnaf ahlâkı?
Bazen bir esnafa giderek; “işler nasıl diyorum.” “Nasıl olsun, iş güç yok, akşama kadar oturuyoruz” diyor. Aynı esnafa biraz sonra iş için gidiyorum. “İşimiz çok; ancak falanca zaman gelebiliriz” diyorlar.
Şimdi söyler misiniz? Bu ne nane, bu ne turşu… Vallahi anlayamıyorum.
Esnafa bir iş yaptıracaksın, “yarın gel diyorlar.” Yarın gidiyorsun “hazır değil, ertesi gün gel diyorlar.” Ertesi gün gidiyorsun, yine hazır değil. “Bugün, yarın” derken, artık köpürmek, kızmak, tartışmak zorunda kalıyorsun.
Şimdi bu mu esnaf ahlâkı, söyler misiniz?
Sanki esnaflarımızda; “bugün git, yarın gel” söylemi ağızlarına pelesenk olmuş durumda. Hiç sık ve hoş olmayan bir esnaflık kültürü edinmiş durumdalar.
Ey muhterem esnaf kardeşlerim! Yaşamamızın her alanında olduğu gibi, alışverişlerimizde de güzel davranışlar sergilemeliyiz. Sözümüzde durmalıyız, ahlâklı davranmalıyız. Özellikle “bugün git yarın gel”i terk etmeliyiz. Esnaflar, müşterilerini bir velinimet gözü ile bakarak, müşterilerine karşı ahlâklı, iyi, nazik kibar, samimi davranmalı ve memnun bir şekilde uğurlamalıyız. Bu Allah’ın hoşuna gittiği gibi; hem Allah’ın rızasını kazanır, hem bol kazanç sağlar ve hem de kazandığımız helâl kazancımızı da huzurlu bir şekilde yememizi sağlamış oluruz. Unutmayalım ki, bir müşteri başka bir müşteri getirir; ama bir müşteri de başka bir müşteri kaybettirebilir.
“Reklâmın iyisi, kötüsü olmaz” derler; ama ben buna katılmıyorum. Aslında reklâmın iyisi de, kötüsü de olur. Çünkü iyi reklâm; iyi müşteri ve kar getirir, kötü reklâm; kötü müşteri, zarar ettirip ve müşteri kaybettirebilir.
Esnaflık ahlâkına ve esnafların dürüstlük kültürüne sahip olması temennisiyle; tüm esnafların biraz daha dikkatli ve titiz olmalarını, sattıkları mallarının iyi ve güzel olduğunun garantisini verip, satıcıya o güveni ve itimadı vermelerini diliyorum. Yani esnaf ahlâk ve kültürüne sahip olsunlar istiyorum.
Kerim BAYDAK
kbaydak61-artan@hotmail.com |